Aksariyat onalar farzandlarida rotavirus infeksiyasiga duch kelishgan. Bu noxush holat ichak belgilari va o’zini yomon his qilish bilan bog’liq. Rotavirus bemorlar tomonidan qiyin o’tkaziladi, bir yoshgacha bo'lgan chaqaloqlarda esa butunlay xavfli bo’lishi ham mumkin.
Bolalarda rotavirus infeksiyasining belgilari
Rotavirus infeksiyasining inkubatsiya davri qisqa - 1 kundan 5 kungacha. Bolalarda rotavirus belgilari darhol o’tkir, hatto keskin namoyon bo’ladi: bu qusish, qorin og’rig’i, axlatning buzilishi. Tana harorati 37,5-38 °C gacha, ba`zan 39 °C gacha ko’tariladi.
Qusiq massalari dastlab ko’p, ovqat bilan aralash bo’ladi. Keyin esa ular suvli, suzuvchi shilimshiq parchalari bilan bo’ladi. Bolaning ko’ngil aynishi va ishtahani pasayishi yoki yo’q bo’lishi mumkin.
Harorat ko’tarilishi bilan birga ich ketishi boshlanadi. Najas kuniga 5-15 martagacha, suvli, ko’p, sariq yoki sariq-yashil, ko’pikli, o’tkir hidli bo’lishi mumkin. Ba`zi bolalarda rotavirusda najas xira yoki oqimtir rangga ega bo’lishi mumkin.
Ba`zida rotavirus yengil respirator belgilari bilan birga keladi: bolada yengil burun oqishi, quruq yo’tal, tomoq qizarish va og’riq bo’lishi mumkin.
Katta yoshdagi bolalarda rotavirus infeksiyasi qorinda, uning yuqori qismida yoki kindik atrofida og’riq belgilarini beradi. Og’riq ko’pincha doimiy bo’ladi, lekin ichak sanchig’i hurujiga o’xshash kuchli to’lg’oqsimon bo’lishi mumkin.
Bemor to’satdan hojatxonaga borishga, qorin bo’shlig’ida g’uldirash bilan birga keladi. Najas sachroq, baland ovozli gazlar bilan bo’ladi. Defekatsiyadan keyin bola bir muncha vaqt yengil tortadi.
Rotavirusning og’ir holatlarida bolalarda kuchli zaiflik, bosh og’rig’i, bosh aylanishi bo’ladi. Kasal bola qaltiraydi, tomir tortishishi sodir bo’lishi va hatto hushini yo’qotishi mumkin.
Rotavirusdagi diareya 3-6 kun davom etishi mumkin, infeksiyaning o’zi esa 7-10 kungacha, og’ir holatlarda undan ham uzoqroq davom etishi mumkin. Odatda, rotavirus infeksiyasi bolaning hayoti va sog’lig’iga tahdid solmaydi, ammo ko’p qusish va diareya tufayli bola tezda ko’p suyuqlikni yo’qotadi, shuning uchun suvsizlanish kabi xavfli holat rivojlanishi mumkin. Hayotning birinchi yilidagi bolalarda, ayniqsa yurak-qon tomir tizimi yoki buyrakning surunkali kasalliklari bo’lgan bolalarda og’ir suvsizlanish o’limga olib kelishi mumkin.
Rotavirusda bolaning harorati
Rotavirusda kasallik boshlanganidan keyingi dastlabki 2-3 kun ichida bolaning harorati ko’tariladi. Qoida tariqasida, bu isitmani tushiruvchi vositalardan foydalanishni talab qilmaydigan o’rtacha ko’tarilish: 37,5-38°C. Lekin ba`zida rotavirus infeksiyasida harorat 39°C ga yetadi, bu esa bolaning o’zini his qilishini yanada yomonlashtiradi. Bunday holda, shuningdek, agar go’dak 38,5°C dan past haroratni og’ir o’tkazsa, yoshga mos shakl va dozada ibuprofen yoki paratsetamol preparatini berish kerak.
Rotavirus infeksiyasini davolash. Rotavirusda bolaga nima berish kerak
Bolalarda rotavirus infeksiyasining asosiy xavfi suvsizlanish bo’lganligi sababli, u holda davolash birinchi navbatda tanadagi suyuqlikni to’ldirishga qaratishi kerak. Buning uchun kasal bolaga regidratatsiya eritmasi beriladi. Uni suv bilan almashtirib ishlatish mumkin, ammo faqat u bilan kifoyalanib bo’lmaydi.
Qusish va suyuq najas bilan bolaning organizmi nafaqat suyuqlikni, balki tuzni ham yo’qotadi, suv-tuz balansi buziladi. Uni tiklash uchun maxsus eritma kerak.
Bolaning yoshiga va vazniga qarab regidratatsiya uchun preparatni, shuningdek uning miqdorini shifikor buyurishi kerak. Yosh bolalar uchun ko’pgina taniqli eritmalar mos kelmaydi.
Bolaga tez-tez, kichik qismlarda suv ichirish kerak: har 1-2 daqiqada taxminan 5 ml. eritmani idishdan emas, qoshiqchada berish yaxshidir, chunki katta qultum yangi qusish hurujini keltirib chiqarishi mumkin. Chaqaloqlarga shpritsdan (tabiiyki, ignasiz), pipetkadan bersa ham bo’ladi.
Tomir ichiga eritma faqat og’ir suvsizlanishda yuboriladi.
Rotavirusda antibiotiklar samarasizdir, chunki kasallikni qo’zg’atuvchisi bakteriya emas, balki virusdir. Ular faqat bakterial infeksiya qo’shilgan taqdirda shifokor tomonidan belgilanishi mumkin.
Ichak mikroflorasini tiklash uchun probiyotikli preparatlar buyuriladi. Ular orasida L. rhamnosus GG shtammi isbotlangan samaradorlikka ega. Bu diareya davomiyligini 0,4 kundan 1,7 kungacha qisqartiradi, organizmning immunitet reaksiyasini kuchaytiradi va rotavirusga qarshi to’g’ridan-to’g’ri antitoksik ta`sirga ega.
Bundan tashqari, bolaning ahvolini normallashtirish uchun enterosorbentlar (enterosgel, polisorb va boshqalar) buyuriladi, ular toksinlar va mikroorganizmlarni organizmdan chiqarib tashlashga yordam beradi, bu esa bemorning ahvolini yengillashtiradi.
Keng tarqalgan fikrlarga qaramay, rotavirus paytida emizishni to’xtatish kerak emas. Ona sutida chaqaloqqa infeksiyaga qarshi kurashishga yordam beradigan antitelalar mavjud. Sun`iy oziqlantirishdagi bolalar ham oddiy aralashmani iste`mol qilishlari mumkin, laktozasiz bolalar ovqatiga keskin o’tish chaqaloqning ovqat hazm qilish tizimida qo’shimcha muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
Katta yoshdagi bolalar odatdagi ovqatlanishiga rioya qilishlari kerak.
Kasal yoki tuzalayotgan bolaga yog’li, qovurilgan ovqatlar, shirin pishiriqlar, dukkaklilar va gaz hosil bo’lishini oshiradigan boshqa ovqatlar berilmasligi kerak.
Bolalarni rotavirus infeksiyasiga qarshi emlash
Infeksiyadan himoya qilishning yagona ishonchli usuli bu emlashdir.
Rotavirusga qarshi emlash uchun bolaga inyeksiya qilishning hojati yo’q, emlash peroral, ya`ni og’iz orqali (tomchilar shaklida) kiritiladi.
Mamlakatimizda ikkita vaksina qo’llaniladi:
RotaTek - jonli 5 valentli vaksina. 5 ta zaiflashgan virusni o’z ichiga oladi. Emlash 6 haftalikdan boshlab uch marta amalga oshiriladi. Oxirgi doza - hayotning 32 haftasidan kechiktirmasdan olinadi. Dozalar orasidagi interval kamida 1 oy. RotaTek vaksinasi Milliy taqvim vaksinalari bilan bir vaqtda yuborilishi mumkin.
Rotariks - jonli bir valentli vaksina. Emlash 6 haftadan boshlanadi. Kurs ikki dozadan iborat bo’lib, ular orasidagi interval kamida 1 oy. Emlash kursini 16 haftalik va albatta - 24 xaftalikka qadar yakunlash maqsadga muvofiqdir. Rotariks vaksinasi Milliy taqvim vaktsinalari bilan birgalikda ham yuborilishi mumkin.
Rotavirus infeksiyasining oldini olish uchun sayrdan, hojatxonadan keyin va ovqatdan oldin bolaning qo’llarini sovun bilan yuvish kerak, unga faqat maxsus bolalar butilkasidagi yoki hech bo’lmaganda qaynatilgan suv berish, sabzavot va mevalarni yaxshilab yuvish kerak.
Bir yarim yoshgacha bo’lgan bolalar uchun idishlarni sterilizatsiya qilish, o’yinchoqlarni har kuni sovun va sodaning issiq eritmasi bilan yuvish va so’rgichlarga ishlov berish tavsiya etiladi.
Xulosalar
Rotavirus infeksiyasining belgilari - takroriy qusish, diareya, qorin og’rig’i, yengil respirator belgilar, isitma, zaiflik.
Rotavirusda bolada harorati 37,5-38 °C gacha, ba`zan 39 °C gacha ko’tariladi. 2-3 kun davom etadi.
Davolashda asosiysi suvsizlanishni oldini olish va intoksikatsiyani bartaraf etish hisoblanadi. Buning uchun bolaga regidratatsiya eritmasi ichiriladi, probiyotikli preparatlar, sorbentlar beriladi.
Rotavirusga qarshi emlash 6 haftadan katta bolalar uchun amalga oshiriladi, emlash turiga qarab, uni 24-32 haftadan kechiktirmasdan yakunlash kerak.
4,6
