Салмақ қосуға арналған балалар қоспалары

Дене салмағының жетіспеушілігі әртүрлі себептерге байланысты пайда болады, ол туа біткен болуы немесе жүре пайда болуы мүмкін. Емшектегі бала қажетті салмақ жинауы үшін оның тамақтандыру режимін де, рационын да түзету қажет. . 

Баланың туған кездегі ұзындығы мен дене салмағының көрсеткіштері бұдан әрі де нәресте денсаулығының күйі бағаланатын негізгі параметрлердің бірі болып табылады. ДДҰ (ВОЗ)көптеген факторлар мен зерттеулер негізінде ай сайынғы салмақтың белгілі бір нормаларын (орташа мәндерді) белгіледі. Дене салмағының тұрақты өсуі баланың қалыпты өсуі мен дамуын, ас қорыту жүйесінің дұрыс қалыптасуын, ішекте ферменттердің уақтылы өндірілуін, жақсы зат алмасу мен тағамның сіңуін көрсетеді. Баладағы салмақ жетіспеушілігі туралы, әдетте оның салмағы жас нормасымен салыстырғанда 10%-дан артық ауытқыған кезде айтылады*. Бұзылыс иммунитеттің төмендеуімен, метаболизмдік процестердің елеулі бұзылуымен, сөйлеу және психомоторлық дамудың тежелуімен бірге жүруі мүмкін. 

• Генетикалық ауытқулар мен патологиялар. Бұл санатқа хромосомалық ауытқулар, конституциядағы ауытқулар (мысалы, диатез), ферментопатия (мальабсорбция синдромы, лактаза жеткіліксіздігі және т.б.), иммун тапшылығы күйі және т.б. кіреді. Бұл факторлардың барлығы эндогендік және барлығы дерлік туа біткен болып саналады. Сондай-ақ салмақ жетіспеушілігі жүрек ақауымен, ерін немесе жақ деформациясымен (қоян жырық, қасқыр ауыз) туған балаларда болуы мүмкін, нәтижесінде бала толықтай еміп, тиісінше, тамақ іше алмайды.
• Жеткіліксіз тамақтану. Оның себебі емуді қиындататын, ананың омырауындағы жалпақ немесе ішке батқан емізіктердің салдарынан нәрестені үнемі толық тамақтандырмау, сонымен қатар сүттің аз мөлшері, жиі лоқсу болуы мүмкін.
• Қате режим. Тамақтану арасындағы ұзақ үзілістер салмақтың жеткіліксіз өсуіне әкелуі мүмкін. Әдетте жаңа туған нәрестені, ол емшек сүтімен қоректенсе, әр 2-3 сағат сайын, ал қоспалармен қоректенсе, әр 3 сағат сайын тамақтандыру ұсынылады.
• Ас қорыту проблемалары. Ішек инфекциясы, дисбактериоз, ЖРВИ(ОРВИ) , басқа да бірқатар аурулар асқазан-ішек жолдары мүшелерінің жұмысында бұзылуларға әкелуі мүмкін. Тамақ толығымен қорытылмаса, нашар сіңірілсе, онда баланың ағзасы қалыпты өмір сүру үшін қажетті дәрумендер мен минералдар алуды тоқтатады.

Балалар әртүрлі болады. Бұл сыртқы келбеті мен мінезіне ғана емес, салмағына да қатысты. Кейбір нәрестелер үлкен болып туады, ал біреудің дене салмағы орташа көрсеткіштен төмен болады. Мұның бәрі норма болып саналады.

Доктор Комаровский өсімді келесі формулалар бойынша есептеуді ұсынады:

• бала бір жасқа толмаған болса, онда оның салмағы m + 800n, мұндағы m – туған кездегі салмағы, ал n – айлармен көрсетілген жасы;
• бала бір жасқа толған болса және он жасқа дейін дене салмағы қалыпты түрде 10 + 2n болатын басқа формуланы пайдаланады, мұндағы n – жылдармен көрсетілген жасы;
• бала 10 жастан асқан болса, онда есептеу үшін олар қалыпты салмақ 30 + 4 * (n - 10) болатын формуланы пайдаланады, мұндағы n – жылдармен көрсетілген жасы**.

Дене салмағының орташа нормаға сәйкес келмейтін кішкене өсуі немесе оның мүлдем өспеуі бірден баланың ағзасындағы патологиялық өзгерістер туралы айтудың себебі емес екенін атап өткен жөн. Көбінесе балалар кенет өседі, олар бір айда әжептәуір салмақ қосып, ал келесі екі айда бойы ғана өсуі мүмкін. Сондай-ақ аз салмақ қосу нәрестенің белсенділігінің артуына байланысты болуы мүмкін. Ол еңбектеуді немесе жүруді үйреніп жатса, көп қозғалып, энергия жұмсаса, онда массаның жетіспеушілігі әбден түсінікті болады. Осылайша, бала белсенді, білімқұмар, қозғалғыш болса, жасына сәйкес дамыса және талдаулары жақсы болса, алаңдаудың қажеті жоқ**. Ал сылбырлық, апатия, салмақ жетіспеушілігі аясындағы бозару – дереу маманға хабарласудың себебі. Нақты диагнозды маман ғана қоя алады.

Бүгінгі таңда көптеген ата-аналардың үйінде сәбилерді өлшеуге арналған арнайы таразылар бар. Соның арқасында олар баланың салмағын бақылап отыра алады. Cәбидің дене салмағы ұзақ уақыт бойы өзгермесе, білікті маманға хабарласыңыз, бірақ еш жағдайда өзіңіз диагноз қоймаңыз. Дәрігер кәсіби қарап-тексеруді жүргізеді, қажетті тексерулерге жолдама береді (қажет болса) және ұсыныстар береді. Салмақ жетіспеушілігі төмен болса, әдетте рацион мен тамақтану режимін түзету қажет. Аз салмақ қосу қандай да бір ауруға (ротавирустық инфекция және т.б.) байланысты болған жағдайда, дәрігер дене салмағының жетіспеушілігінің себебін жою үшін тиісті емдеуді тағайындайды. 

Салмақ қосу проблемалары бар салмағы жеткіліксіз нәрестелер үшін арнайы сүт қоспалары ұсынылуы мүмкін. Олардың құрамы мұндай нәрестелердің дәрумендерге, минералдарға және басқа қоректік заттарға қажеттілігін ескереді. Олардың құрамында ақуыздар, майлар мен көмірсулар көп. Ақуыз компонентінің сапасы өте маңызды және оларда оңай сіңетін сарысулық ақуыздар казеин фракциясынан басым болады. Май компонентінің сіңуін жеңілдету үшін тамақтың құрамына ферменттердің қатысуынсыз ішекке сіңетін орташа тізбекті триглицеридтер (ОТТ) кіреді. Көмірсулар сіңуі үшін лактозаның бір бөлігін мальтодекстринмен алмастыруға болады. Салмақ қосуға арналған қоспаларда өнімнің атауында «ПРЕ» сөзі немесе префиксі бар.

Арнайы диетаны толық және ішінара (қосымша қорек ретінде) пайдалануға болады. Қоспаларды туған сәттен бастап және қажет болса, өмірінің бірінші жылының ішінде беруге болады. Мұндай диетаның ұзақтығы дене салмағының жетіспеушілігіне және салмақ қосудың кейінгі динамикасына байланысты. Баланың салмағы қалыпқа келгеннен кейін, ПРЕ қоспасын баланың жасына сәйкес келетін стандартты қоспамен ауыстыруға болады.

Nutrilak Premium ПРЕ – салмағы жеткіліксіз және шала туған балаларға арналған арнайы қоспа, оны дене салмағы жетіспейтін сәбилерге қолдану тиімділігі клиникалық тұрғыда дәлелденген. Қоспаның құрамында сәбидің сау өсуі үшін барлық қажетті элементтер, сондай-ақ қосымша заттар бар: пребиотиктер, омега-3 және омега-6 май қышқылдары, орта тізбекті триглицеридтер.

*Гипотрофия у детей, статья

• **Е. Лисова «Доктор Комаровский о весе у ребенка»