Yangi tug’ilgan chaqaloqni yo’rgaklash kerakmi yoki yo’qmi

Yangi tug’ilgan chaqaloqni yo’rgaklash yoki yo’qmi degan gaplar bir necha o’n yillardan beri davom etmoqda. Yo’rgaklashning oz tarafdorlari va muxoliflari bor: ba`zilari bu chaqaloqning qo’llari va oyoqlarini “to’g’rilashga” imkon beradi deb hisoblashadi, boshqalari zich yo’rgaklash bola nevrozlarining rivojlanishiga olib keladi deb hisoblashadi. Ulardan qaysi biri to’g’ri va qaysinisi noto’g’ri? Nima uchun yangi tug’ilgan chaqaloqlarni yo’rgaklashadi yoki ushbu amaliyotdan butunlay voz kechish mumkinmi?

Birinchi yo’rgaklar ibtidoiy davrlarda paydo bo’lgan va bolaning shamol, sovuq va quyoshdan asosiy himoyasi bo’lib xizmat qilgan. Dastlab, ular qo’pol ishlov berilgan hayvon terilari edi. Vaqt o’tishi bilan yo’rgaklar o’zgarib bordi. Ba`zi mutaxassislarning fikriga ko’ra, yangi tug’ilgan chaqaloqning ota-onalari uzoq vaqt kiyimlarda tejash uchun ham yo’rgaklar ishlatishgan deb hisoblashadi. Bir parcha mato tikilgan kiyimdan arzonroq, uni yuvish osonroq va quritish esa tezroq edi. Ilgari, chaqaloqni albatta yo’rgaklash kerak: shu tarzda yangi tug’ilgan chaqaloq tinchroq uxlaydi va zich yo’rgaklash oyoqlarni tekislaydi deb aytishgan. Bo’lajak onalarni  tug’ishdan oldin va bir vaqtning o’zida bir nechta texnikada yo’rgaklashga o’rgatishgan: zich, erkin, qisman. Biroq, tez orada bolaning oyoqlari zich yo’rgaklashdan tekislanmasligi aniqlandi va ushbu protseduraning maqsadga muvofiqligi shubha ostiga qo’yildi.

Pediatrlar yangi tug’ilgan chaqaloqlar uchun zich yo’rgaklangan holda nafas olish qiyinroq kechishi mumkinligini va yo’rgakdan ozod bo’lgan bola oyoq va qo’lchalarini o’ziga bosib, ma`lum bir holatni egallashini kuzatdilar. Bu fiziologik jihatdan to’g’ri holat yangi tug'ilgan chaqaloq uchun eng qulaydir: tug’ilishga qadar to’qqiz oy davomida u aynan shu holatda bo’lgan. Shuning uchun, ba`zi shifokorlar zich yo’rgaklash kerak emasligini aytishadi. Yangi tug’ilgan chaqaloqlarni yo’rgaklash kerakmi yoki yo’qmi degan savollarga odatda salbiy javob berishadi yoki «erkin» yo’rgaklash texnikasidan foydalanishni tavsiya etishadi. Bunday holatda, bola qulay holatnii tanlab, qo’l va oyoqchalarini erkin harakatlantirishi mumkin.
 

Agar fiziologik jihatdan noto’g'ri bo’lsa, nima uchun bolalarni yo’rgaklash kerak?
Usul tarafdorlari yangi tug’ilgan chaqaloqlarni yo’rgaklashning ko’plab afzalliklarini aytadilar.
• Yorgaklarda chaqaloqning terisini ishqalashi mumkin bo’lgan choklar, tugmalar, rezinkalar va boshqa narsalar yo’q.
• Yo’rgaklar tejashga yordam beradi. Tug’iriqdan so’ng, oilaviy byudjet, qoida tariqasida, bir oz kamayadi, shuning uchun bola olti oygacha qulay uxlashi mumkin bo’lgan yigirmata yo’rgak va bir nechta rasposhonka — bu katta tejamkorlikdir. Axir, nima uchun biroz vaqt o’tgach kichik bo’lib qoladigan kiyimlarni sotib olish kerak.
• Yo’rgak matosining bir necha qatlami kiyimning bir necha qatlamlariga qaraganda qulayroq va issiqroq: bunday «pilla» ichida optimal harorat saqlanadi.
• Zich yo’rgaklangan chaqaloq qattiqroq uxlaydi va kamroq uyg’onadi, deb ishoniladi, chunki u uyqusida qo’llarini qimirlatmaydi va o’zini uyg’ota olmaydi.
 

Jarayonning muxoliflari nima uchun bolalarni yo’rgaklash kerakligini mutlaqo tushunmaydilar va ular yangi tug’ilgan chaqaloqni hatto tunda ham yo’rgaklashga qarshi kuchli dalillarga ega.

• Zich yo’rgaklash normal qon aylanishiga xalaqit berishi mumkin va chaqaloqning oyoqlarini doimo to’g’ri holatda ushlab turish tos suyagining chiqib ketishiga olib kelishi mumkin.
• Psixologlarning fikriga ko’ra, yangi tug’ilgan chaqaloqni zich yo’rgaklash bolalar ruhiyatiga yomon ta`sir qilishi mumkin.
• Asrlar davomida yo’rgaklarning asosiy vazifasi bolani sovuqdan himoya qilish edi. Markaziy isitish tizimiga ega zamonaviy kvartiralarda bunday chora ortiqcha.
• Yo’rgaklash atrof-muhitni o’rganishga to’sqinlik qiladi: tug’ilgandan bir necha oy o’tgach, bola o’girilishni va keyin  esa emaklashni ham o’rganadi. Faol go’dak baribir yo’rgaklardan chiqib ketadi, shuning uchun bolalar kiyimlari uni sovuqdan ancha yaxshi himoya qiladi.
 

Biroq, shuni tushunish kerakki, hech qanday yo’rgaklar yoki ularning yo’qligi bolalar ruhiyatining shakllanishiga oila ichidagi vaziyat kabi ta`sir qilmaydi. Bundan tashqari, genetika va irsiyat, ijtimoiy va yashash sharoitlari va boshqa ko’plab omillar katta rol o’ynaydi. Demak, to’laqonli shaxsni rivojlantirish uchun yo’rgaklar yoki ularning yetishmasligi umuman rol o’ynamaydi. Ota-onalar esa o’zlari uchun mutlaqo xotirjamlik bilan qaror qabul qilishlari mumkin: bolani yo’rgaklash kerakmi, necha oygacha, agar yangi tug’ilgan chaqaloqlar uchun chiroyli va qulay kiyimlarning katta tanlovi bo’lsa, nima uchun bu kerak.

Pediatrlarning ta`kidlashicha, issiq oylarda yangi tug`ilgan chaqaloqni yo`rgaklashdan va uning barcha turlaridan voz kechish yaxshiroqdir: bu qizib ketishga olib kelishi mumkin. Qishda esa chaqaloq yo’rgakdan chiqib ketishi va muzlashi xavfi mavjud. Biroq, yo’rgaklashning zarari hech kim tomonidan isbotlanmagan. To’g’ri, ba`zi tashxislarda ushbu amaliyotdan voz kechish kerak, masalan, tos suyagi displaziyasida. Bunday holda, yo’rgaklash qat`iyan taqiqlanganligi haqida shifokor xabar beradi. Bolani qaysi yoshgacha yo’rgaklash kerakligi uning faolligiga bog’liq. Ba`zi hollarda, agar haddan tashqari faol go’dak 6-8 oygacha yo’rgakda uxlasa, ota-onalar xotirjamroq bo’ladilar.
 

Shuni yodda tutish kerakki, bezovtalanadigan bola zich yo’rgaklardan tinchlanmaydi, ayniqsa ular unga noqulaylik tug’dirsa. Bunday holda, yangi tug’ilgan chaqaloq uchun bir nechta kiyim to’plamini sotib olish yaxshiroqdir.