Har safar chaqaloq isitmalab, navbatdagi infeksiyani yuqtirib olganida onalarni shu savol qiynaydi. Ammo aniq "ha" yoki "yo‘q" deb javob berish uchun ma’lumotlar yetarli emas. Bolaning harorati qanday ekanligini, o‘zini qanday his qilayotganini, yoshini va oldingi kasalliklar tajribasini bilish zarur. Xo‘sh, oxir-oqibat javob qanday bo‘ladi? Keling, buni birgalikda ko‘rib chiqaylik.
Bolaning uyquda paytida tana haroratining ko‘tarilishi sabablari uyg‘oqlik paytidagi bilan bir xil. Bolalar kasalliklarining aksariyati yuqumli, ko‘pincha virusli kasalliklar bilan bog‘liq. Ba’zida emlashdan so‘ng chaqaloqning harorati ko‘tarilishi mumkin. Hayotining dastlabki oylarida bola organizmi qizib ketishga tana haroratining oshishi bilan javob berishi mumkin, bu bola organizmida termoregulyatsiya jarayoni hali to‘la shakllanmaganligi bilan bog‘liq.
Tana haroratining ko‘tarilishi o‘zi bilan birga darhol xavf tug‘dirmaydi. Bu organizmning himoya mexanizmi bo‘lib, u kasallik qo‘zg‘atuvchilariga noqulay sharoit yaratish uchun ishga tushadi.
Ko‘plab virusli infeksiyalar yuqori harorat bilan kechadi - 39-39,5 daraja, ba’zida undan ham yuqori bo‘lishi mumkin. Biroq, bu hali kasallikning og‘irligini ko‘rsatmaydi. Asosiysi, bolaning ahvolini baholash va organizmning infeksiyaga qarshi kurashiga xalaqit bermasdan, ayni paytda xavfli alomatlarning paydo bo‘lishini e’tibordan chetda qoldirmasdan harakat qilish kerak.
Odatda, kechga kelib bola o‘zini ertalabgiga qaraganda yomonroq his qiladi. Kun davomida charchoq to‘planib boradi. Organizmga kasallikka qarshi kurashni davom ettirish uchun kuch-quvvatini tiklash kerak bo‘ladi. Kechqurun tana harorati ham ertalabgiga nisbatan yuqoriroq ko‘rsatkichlarga yetishi mumkin. Ba’zida bola normal harorat bilan uxlashga yotadi, masalan, isitma tushiruvchi dori qabul qilgandan so‘ng, ammo bir-ikki soat o‘tgach termometr ustuni yana 39 darajani ko‘rsatadi. Ota-onalar bunday vaziyatda nima qilish kerakligiga ikkilanishi mumkin: isitmani tushirishmi yoki bolaning yaxshilab uxlab olishiga qo‘yib berishmi. Bu ikkilanishlar o‘rinli. Haqiqatan ham, uyqu kasal bola uchun muhim, biroq yuqori harorat unga xavf tug‘dirishi mumkin.
Agar siz uxlayotgan bolaning haroratini o‘lchash kerakmi yoki uning uyg‘onishini kutgan ma’qulmi, deb ikkilanayotgan bo‘lsangiz, bunga faqat bitta javob bor. Garchi chaqalog‘ingiz bir qarashda shirin uxlayotgandek tuyulsa-da, haroratini albatta o‘lchashingiz zarur.
Gap shundaki, tana haroratining sezilarli darajada ko‘tarilishi intoksikatsiya va suvsizlanishga olib kelishi, shuningdek, tutqanoq boshlanishi xavfini oshirishi mumkin. Qisqa vaqt ichida bolaning ahvoli shunchalik yomonlashishi mumkinki, tez tibbiy yordamsiz bo‘lmaydi. Buning oldini olish uchun harorat o‘zgarishini diqqat bilan kuzatib borish lozim. Agar harorat 38,5 darajagacha ko‘tarilib, yana oshishda davom etsa, uni pasaytirish choralarini ko‘rish zarur.
Agar siz bolalar infeksiyalari bilan ilgari ham to‘qnashgan bo‘lsangiz, termometrsiz ham, faqat chaqaloqning peshonasidan o‘pib, uning isitmasi borligini ayta olasiz. Qo‘l va oyoqlarini ushlab ko‘rsangiz esa, harorat qanchaga ko‘tarilganini ancha aniq belgilay olasiz.
Bu ehtiyotkor harakatlar orqali siz bolani na uyg‘otasiz, na qo‘rqitasiz. Agar chaqaloq issiq bo‘lsa, demak, tana haroratini o‘lchash kerak — keyingi harakatlaringiz aynan shu ko‘rsatkichga bog‘liq bo‘ladi.
Agar sizda kontaktsiz termometr bor bo‘lsa, jarayon bola uchun sezilmay o‘tadi. Agar elektron yoki simobli termometr bo‘lsa, chaqaloqning sezgir va issiq terisiga sovuq plastik yoki shisha tegishi noqulay his tuyg‘ularini keltirib chiqarmasligi uchun, uni avval kaftlaringizda bir necha daqiqa davomida isitib oling.
Agar harorat 38 darajadan past bo‘lsa, kuzatishni davom ettiring. Yarim soatdan so‘ng yana o‘lchab ko‘ring. O‘zgarmadimi yoki pasaydimi? Bir soatdan keyin yana o‘lchang.
Agar harorat ko‘tarilib, 38,5 darajadan oshsa, isitma tushiruvchi dori berish va bolaga tez-tez, oz-ozdan suv ichirib turish zarur. Bunda uni butunlay uyg‘otish shart emas. Yorqin chiroq bolani cho‘chitmasligi uchun kichik tungi chiroqni yoqing. Chaqaloqni boshini biroz ko‘tarib, lablariga sirop yoxud suv solingan qoshiqni yoki o‘lchov shpritsini yaqinlashtiring. Odatda, yarim uyqu holatidagi bola dori va bir-ikki qoshiq suvni bemalol yutib yuboradi.
Bolalarga faqat ikkita isitma tushiruvchi dori, ya’ni ibuprofen va paratsetamol preparatlarini berish mumkinligini yodda tuting. Ushbu dorilarni uch oylik yoshdan boshlab ishlatish mumkin. Qat’iy tibbiy ko‘rsatmalarga asosan, shifokor kichik bemorga bir oylik yoshidan boshlab paratsetamol tayinlashi mumkin.
Kichkintoylarga tabletka ko‘rinishidagi emas, sirop yoki to‘g‘ri ichakka yuboriladigan shamcha shaklidagi isitma tushiruvchi dorilarni qo‘llash mumkin. Dori dozasi bolaning vazni va yoshiga qarab belgilanadi. Umumiy tavsiyalarga ko‘ra, paratsetamol bolaning har bir kilogramm vazniga 15 milligramm, ibuprofen esa 10 milligramm hisobida bir martalik dozada qo‘llaniladi. Shuni yodda tutingki, bu siropning hajmi emas, balki doridagi ta’sir etuvchi moddaning miqdoridir.
Agar uxlayotgan boladagi tana haroratini mustaqil ravishda pasaytira olmasangiz, termometr 39°C dan yuqorini ko‘rsatsa, tez tibbiy yordam chaqiring.
4,6