Bola necha oylikda boshini ushlab turadi

Yangi tug’ilgan chaqaloqni birinchi marta qo’lga olish hatto ona uchun ham qo’rqinchli. U juda kichkina va yordamga muhtoj. Unga ehtiyotsiz harakat bilan zarar yetkazish juda oson ko’rinadi. Bu qo’rquvlar bo’rttirilgan, ammo ular mutlaqo asossiz emas. Darhaqiqat, chaqaloq boshini ishonchli ushlab turishni o’rganmaguncha, unga juda ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lish kerak.

Chaqaloqlarning o’sishi va rivojlanish normalari individualdir. Chaqaloqlar boshlarini mustaqil ravishda ushlab turishni boshlaydigan vaqt bu borada istisno emas. Ular o’zgarib turadi. Biroq, chegaralar mavjud bo’lib, ulardan sezilarli kechikish, ularning o’zib ketishi kabi, ota-onalarni sergak tutishi kerak.
O’rtacha, yangi tug’ilgan chaqaloqlar ikki-uch hafta ichida boshlarini qornida yotgan holda ko’tarishga birinchi urinishlarni boshlaydilar. Ushbu harakatlar hali  juda ham zaif va bir necha soniya davom etadi.
 

Chaqaloq bir yarim oydan keyin qornida yotgan holda boshini to’liq ko’tara oladi. Ba`zilar bu ko’nikmani uch oylikka yaqin o’zlashtiradilar. Bu ham normal chegaralar ichida. Avvaliga bola boshini bir necha soniya ushlab turishga muvaffaq bo’ladi. Keyinchalik urinishlar yanada dadilroq va uzoqroq bo’ladi. 
Shuningdek, taxminan uch oyligida chaqaloqlar boshlarini tik tutishga harakat qilishadi. Ammo ular buni hali ham ishonchsizroq qilishadi. Kattalar, bolani qo’lga olganlarida, hali ham uning boshini ushlashlari kerak.
To’rt oyga kelib, barcha sog’lom bolalar boshlarini qorinda yotgan holda ham va tik holatida ham ushlab turishlari mumkin. Uni nafaqat ushlab turishlari, balki yon-atrofga aylantirishlari ham mumkin. Ammo besh oygacha - go’dakning bo’yin mushaklari kuchayguncha - hali ham uni ehtiyotlashni davom ettirish kerak.
 

Hali boshini ushlab turolmaydigan go’dakni qo’lda xavfsiz ushlab turish uchun bir necha usullar mavjud:

• “Beshikcha”. Bolaning boshi onaning yoki boshqa kattalarning tirsagida, yelkasi esa uning qo’lida joylashgan. Ikkinchi qo’l bilan bolaning dumbasi va belidan ushlab turish kerak. Ushbu holatda yangi tug’ilgan chaqaloq ko’p vaqtini sizning qo’lingizda o’tkazadi. U emizish uchun ham ishlatiladi.
• “Ustun”. Bu vertikal poza. Bolaning boshi onaning yelkasida yotadi. Bir qo’l bilan bolani yelkasi, bo’yin va boshini bir tekislikda ushlab, uni muloyimlik bilan bag’ringizga bosishingiz kerak. Boshqa qo’lingiz bilan tananing pastki qismini quymuch sohasida shunday ushlash kerakki - chaqaloq sizning qo’lingizda o’tirmasligi kerak. Bolani emizishdan keyin uni ustun holatida ushlab turish, sut bilan birga oshqozoniga tushgan havoning chiqib ketishiga yordam beradi. Ammo bu pozadan ko’p foydalanmaslik kerak. Yangi tug’ilgan chaqaloq uchun vertikal holat fiziologik emas.
• “Qorni ustida”. Bu pozada chaqaloq novdadagi yalqovga o’xshaydi. Uning boshi va qorni sizning bilagingizda joylashgan. Qo’llar va oyoqlar erkin osilgan. Boshqa qo'lingiz bilan chaqaloqni yon tomondan yoki qorin tagidan ushlashingiz mumkin. Bu poza chaqaloqqa bo’yin muskullarini mashq qilishda yordam beradi, chunki u boshini ko’tarishga va atrofga qarashga harakat qiladi. Bundan tashqari, chaqaloq gaz chiqarishi uchun ham foydalidir.
• “Yuzma-yuz”. Bolani qo’lingizga shunday yotqizinki, uning boshi sizning kaftingizda bo’lsin, ikkinchi qo’lingiz bilan uni yelkasi ostidan ushlang. Go’dakni ko’krak darajasiga ko’taring. Ushbu holatda ko’z bilan aloqa qilish, chaqaloq bilan muloqot qilish, unga ijobiy his-tuyg’ularingizni yetkazish qulaydir.
• “Onaga orqa bilan”. Bolaning atrofdagi dunyoga qiziqishini rivojlantirish uchun uni o’zingizga orqasi bilan burishingiz mumkin. Bir qo’lingiz bilan siz bolani ko’kragidan shuday ushlab turishingiz kerakki, uning boshi va yelkasi ko’kragingizga suyanib tursin. Ikkinchi qo’lingiz bilan uni oyoqlarini tovonlari bilan birlashtirgan holda ushlab turishingiz kerak. Bu pozada ham chaqaloq o’tirmaydi. Uning umurtqa pog’onasida hech qanday yuklama yo’q.
• “Onaning tizzasida”. Bu chaqaloq bilan muloqot qilish uchun yana bir muvaffaqiyatli pozadir. Qulay holatda o’tiring va bolani tizzangizga yuzini yuqoriga qaratib qo’ying. Bir yoki ikkala qo’lingiz bilan uni boshi ostidan ushlab turing.
 

Bolani qanday ushlamaslik kerak

Go’dak boshini mustaqil ushlab turishni o’rganmaguncha, ota-onalar quyidagi xatolarga yo’l qo’ymasliklari kerak:

• Bolani boshini ushlab turmasdan gorizontal yuzadan olmang. Bolani ko’tarish uchun  uni shunchaki qo’ltig'i ostidan olish yoki qo’lchalaridan tortish mumkin emas. Avvalo, siz kaftingizni bolaning boshi ostiga qo’yasiz, ikkinchi qo’lingiz bilan yelkasini ushlaysiz, uni havoga ko’tarasiz va shundan keyingina uni kerakli tarzda yotqizasiz.
• Uni uzoq vaqt davomida bir holatda olib yurish. Chaqaloq mustaqil ravishda qulay pozani egallashga qodir bo’lmasa-da, siz uni ta`minlashingiz kerak. Hatto shinam "beshikcha" da chaqaloqning umurtqa pog’onasi va qiyshiq bo’yin bilan bog’liq muammolarni oldini olish uchun qo’llarni almashtirib turish kerak.
• Agressiv tarzda silkitish. Har qanday yoshda ham bolani silkitish foydali emas. Bu chaqaloqni tinchlantirmaqdi, aksinch, qo’rqitadi. Ammo hayotning birinchi yilida bunday silkitish uning sog’lig’i va hatto hayoti uchun xavfli bo’lishi mumkin. Kichkina bolaning bo’yin mushaklari boshini ushlab turish uchun juda zaif, chaqaloqlarda esa tanaga nisbatan nomutanosib ravishda katta. Ko’karishlar, miya gematomalari, bosh suyagi ichidagi qon quyilishlar, qon tomirlarining yorilishi bolaning nogironligi va hatto o’limiga olib kelishi mumkin. Qanchalik charchagan va g’azablangan bo’lmang, bunday keskin harakatlarga yo’l qo'ymang. Go’dakning sog’lig’iga qaytarilmas zarar yetkazish uchun bir daqiqalik silkitish yetarli bo’lishi mumkin.
• Qo’lda bola bilan xavfli ishlarni bajarish. Qo’lingizda chaqaloq bilan  issiq qozonlarga yaqinlashmang. O’tkir asboblar bilan ishlamang. Farzandingiz bilan og’ir yoki katta hajmli narsalarni tashimang. Agar biron bir harakatni bajarish chaqaloq uchun xavfli bo’lishi mumkin bo’lsa, qo’llaringiz bo’sh bo’lgunga qadar ishlaringizni chetga surib qo’ying.
 

Shunday qilib, har bir bola o’ziga xos va o’z tezligida rivojlanadi. Ammo barcha chaqaloqlar uchun umumiy onlar ham mavjud

• Chaqaloqlar ikki-uch haftalikdan keyin boshlarini ko’tarishga birinchi urinishlarini qilishadi. Bir yarim oydan uch oygacha ular boshlarini  dadilroq ushlab turishni o’rganadilar va to’rt-besh oyga qadar ular uni erkin ushlab, uni bir tomondan boshqa tomonga bura oladilar.
• Agar bola uch oygacha boshini umuman ushlab turmasa, pediatr va nevrologga murojaat qilish kerak.
• Besh oylikgacha, bolani qo’lga olayotganda, har doim boshini ushlab turing. Hatto bir marta keskin orqaga tashlashi ham chaqaloqning sog’lig’ining jiddiy buzilishiga olib kelishi mumkin.
• Siz chaqalog’ingizni gorizontal yoki vertikal ravishda qo’lingizda ushlab, qo’lingizda qorni bilan yoki o’tirganingizda orqa tomonini tizzangizga qo’yishingiz mumkin. Asosiysi, ehtiyotsiz harakatda yiqilish va jarohat olish imkoniyati yo’q bo’lishi uchun uning boshi va tanasi ehtiyotkorlik bilan ushlab turilishi kerak.
• Har doim bolaning xavfsizligini yodda tuting. Tebratayotganda uni silkitmang, soatlab bir holatda ko’tarib yurmang. Kichkintoyingiz qo’lingizda bo’lsa, issiq, o’tkir, og’ir narsalar bilan ishlamang.

Go’dakka erta yoshda to’g’ri munosabatda bo’lish uning sog’lig’i va kelajakda muvaffaqiyatli rivojlanishini ta`minlaydi.
 

Bola hali boshini mustaqil ushlab tura olmaganida, ota-onalar quyidagi xatolarga yo‘l qo‘ymasliklari kerak:

Boshsiz ko‘tarish — mumkin emas

Chaqaloq gorizontal holatda yotganida, uni boshi qo‘llab-quvvatlanmagan holda ko‘tarish xavfli. Uni qo‘ltig‘idan ushlab yoki qo‘llaridan tortib olish mumkin emas. Avvalo, bir qo‘lingizni bolaning boshining ostiga, ikkinchisini esa beliga qo‘yib, ehtiyotkorlik bilan ko‘taring. Shundan keyingina, uni kerakli holatga o‘tkazish mumkin.

Bir holatda uzoq tutmang

Chaqaloq o‘zi uchun qulay holatni tanlay olmaydi — bu mas’uliyat sizda. Hatto “beshik” usulida qulay bo‘lib ko‘rinsa ham, uni har doim bir xil qo‘lda ushlab turmang. Qo‘llarni navbatma-navbat almashtiring — bu orqa umurtqa va bo‘yin rivojlanishi uchun foydali bo‘ladi va qiyshayishning oldini oladi.

Qattiq chayqatmang

Yumshoq tebratish mumkin, lekin kuchli silkitish hech qachon foydali emas. Bu bolaning tinchlanishiga emas, balki qo‘rqib ketishiga olib keladi. Ayniqsa, hayotining ilk yilida bu juda xavfli. Chaqaloqning bo‘yin mushaklari hali zaif, boshi esa tanasiga nisbatan kattaroq. Kuchli tebratish miya jarohatlari, qon quyilishlar, hatto nogironlik yoki halokatga sabab bo‘lishi mumkin. Qancha charchagan yoki jahlingiz chiqqan bo‘lsa ham, o‘zingizni qo‘lga oling. Bir zumlik ehtiyotsizlik jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Xavfli ishlarni qo‘lingizda bola bilan bajarmang

Bola quchoqdaligida issiq qozonlar oldiga yaqinlashmang, o‘tkir asboblar bilan ishlamang va og‘ir buyumlarni ko‘tarmang. Agar biror ish bolaning xavfsizligiga tahdid solsa — uni keyinga suring. Avval qo‘llaringizni bo‘shating, keyin ishingizni davom ettiring.