Босанудың алғашқы белгілерінің бірі — бел мен іштің төменгі бөлігінде тартылу сезімі мен толғақ тәрізді ауырсынудың пайда болуы. Толғақ жатыр бұлшықеттерінің ырғақты жиырылуынан басталады, бұл жатыр мойнын ашылуына ықпал етеді және баланың босану жолымен жылжуына көмектеседі. Толғақтың басталуына гормондық өзгерістер, әсіресе окситоцин мен простагландин деңгейінің көтерілуі себеп болады. Әдетте алдымен әлсіз және тұрақсыз толғақтар байқалып, уақыт өте келе олардың жиілігі мен күші арта түседі.
Босану процесі әдетте жатыр мойнының жұмсарып, ашыла бастауынан және тұрақты толғақтардың пайда болуынан басталады. Қынаптан шырышты, кейде қан аралас бөліністер байқалуы мүмкін. Сонымен қатар, жатырдың жиырылудың аралығы біртіндеп қысқара бастайды.
Су кету жағдайы — босану процесінің басталғанын білдіретін алғашқы белгілердің бірі. Бұл кезде жатырдағы амниотикалық қабық жарылып, ішіндегі сұйықтық сыртқа шығады. Мұндай жағдайда дереу медициналық көмекке жүгіну қажет, себебі босану жақындап қалғанын көрсетеді.
Босану кезінде дұрыс тыныс алу ананың ауырсынуды жеңілдетіп, толғақ кезінде күшті тиімді пайдалануға көмектеседі. Терең әрі ырғақты тыныс алу жүйке жүйесін тыныштандырып, баланың оттегімен қамтамасыз етілуіне де ықпал етеді.
Серіктестің жанында болуы жүкті әйулдердің көңіл-күйіне эмоционалды қолдау беріп, өзін сенімді және қорғалған сезінуге жағдай жасайды. Серіктес массаж жасау, тыныс алуды еске салу немесе жылы сөз айту арқылы босану процесін жеңілдетуге көмектесе алады.
Босану алдындағы позитивті ойлау мен сенім ананың қорқынышын азайтып, өзін жақсы сезінуіне ықпал етеді. Жақсы көңіл-күй мен ішкі дайындық босану процесін жеңіл әрі табиғи қабылдауға көмектеседі.
Жатыр мойнының ашылуы — босанудың бірінші кезеңі болып табылады және нәрестенің тууына дайындық процесін білдіреді. Бұл кезеңде жатыр мойны біртіндеп жұмсарып, қысқарып, толық ашылады (шамамен 10 см-ге дейін). Осы кезеңде әйел босану толғақтарын сезінеді, бұл жатыр мойнының ашылуын тездетуге көмектеседі.
Толғақ босану процесінің маңызды бөлігі болып табылады және оның үш негізгі кезеңі бар: жасырын, белсенді және өтпелі кезеңдер. Жасырын кезеңде толғақтар әлсіз, тұрақсыз болады және жатыр мойны 3-4 см-ге дейін ашылады. Белсенді кезеңде толғақтар жиілеп, күшейеді, ал жатыр мойны 7-8 см-ге дейін ашылады. Өтпелі кезең — ең ауыр кезеңдердің бірі, толғақтар өте жиі әрі қарқынды болып, жатыр мойны толық ашылады. Әр кезең босанудың сатылап алға жылжуын қамтамасыз етіп, нәрестенің тууына дайындайды.
Босанудың екінші кезеңі — итерілу кезеңі, бұл уақытта ана белсенді түрде күш салып, баланы дүниеге әкеледі. Жатыр мойны толық ашылғаннан кейін, толғақтармен бірге итеру әрекеттері басталып, бала босану жолдары арқылы қозғала бастайды. Бұл кезеңнің соңында нәресте дүниеге келеді, және бұл босану процесінің шешуші сәті болып табылады.
Нәрестенің туу процесі жатыр мойны толық ашылғаннан кейін басталады. Бұл кезеңде толғақтар мен итеру арқылы бала біртіндеп босану жолдары арқылы қозғалады. Босану ағымында ұрықтың басының кіші жамбасқа қалай орналасқаны оның туылу ұзақтығын анықтайды. Егер ұрықтың басы дұрыс тұрған болса, әйелдерге босануға рұқсат беріледі де, дәрігер баланың жүрек соғысын және қысым күшін бақылап тұрады. Кей әйелдер босануы барысында көп күш жұмсап, ағымында ұрықтың басын шығару үшін бірнеше итерулер қажет болады. Басының орналасуы мен жатырдың ашылуына қарай, дәрігерлер ұрықтың келіп тұрған түрін анықтап, босанып жатқан әйелдерге қандай әрекет жасау керектігін айтады. Алдымен баланың басы, кейін иығы мен денесінің қалған бөлігі туады. Нәресте дүниеге келген соң, алғашқы тыныс алып, жылауы арқылы өмірінің басталғанын білдіреді.
Жатырдан плацентаның, яғни баланың жолдасының, шығуы — босанудың үшінші кезеңі болып табылады. Бұл кезеңде бала дүниеге келгеннен кейін алғашқы минуттар ішінде толғақтың көмегімен плацента жатырдан бөлініп, сыртқа шығады. Плацента толық және бүтін шыққаны міндетті түрде тексеріледі, себебі оның ішінде қалуы ананың денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін.
Босанудың аяқталуынан кейінгі кезеңде әйелдердің ағзасы біртіндеп қалпына келе бастайды. Бұл уақытта жатыр жиырылып, бұрынғы қалпына оралады, алайда алғашқы сағаттарда қан кету болуы мүмкін. Қан кетудің шамадан тыс болуы қауіпті саналады, сондықтан ана мұқият бақылауда болып, қажет болған жағдайда дереу медициналық көмек көрсетіледі.
Босанудан кейін жатыр біртіндеп жиырылып, өзінің бұрынғы мөлшеріне қайта келе бастайды. Бұл процесс бірнеше аптаға созылып, алғашқы күндері әсіресе қарқынды жүреді. Жиырылу кезінде әйел іштің төменгі бөлігінде ауырсыну немесе түйіліс тәрізді сезімдерді байқауы да мүмкін. Жатырдың тиімді жиырылуы қан кетудің алдын алып, нәтижесінде ананың тез қалпына келуіне көмектеседі.
Баланы туғаннан кейін алғашқы сағаттарда оны ананың кеудесіне жатқызып, емізуді бастау маңызды. Осы сәтте ана мен бала арасындағы алғашқы тығыз байланыс орнап, сүт те пайда болады. Босанудан кейінгі алғашқы сағаттар мен күндерде ананың тынығып, денесінің қалпына келуіне жағдай жасау маңызды. Бұл уақытта ауыр зат көтеруге, ұзақ уақыт қозғалыста болуға немесе суық тиюге болмайды. Керісінше, жеңіл серуендеу, дұрыс тамақтану және баланы емізу арқылы ағзаның қалпына келуіне көмектесуге болады. Сонымен қатар, медициналық бақылаудан өтіп, жатырдың жиырылуы мен қан кету жағдайын қадағалау қажет. Қазақ дәстүрінде ана босанғаннан кейін оған ерекше күтім көрсетіліп, денсаулығын қалпына келтіруге көп мән беріледі. Терін шығаруы үшін арнайы сорпа мен жылы тағам беріліп, ана тыныштықта жатып, баласымен отырып бірге мейірімділікке бөленуі маңызды саналады.
4,6
