Isitma vaqtida qo'l va oyoqlar muzday holatda

Ba’zan bolaning tana harorati balandligi paytida qo‘l-oyoqlari sovuq bo‘ladi. Bunday belgilar «oq isitma» deb ataladigan holatda paydo bo‘ladi. Bu holat xavfli bo‘lishi mumkin, ayniqsa farzandingiz 1 yoshdan kichik bo‘lsa. O‘pka va yurakka jiddiy zo‘riqish tushadi, bu esa keyinchalik turli xil kasalliklarga olib kelishi mumkin.                                                                                                                                                       

Maqolada bu holat nimani anglatishi va bunday vaziyatda qanday to‘g‘ri harakat qilish kerakligi haqida so‘z yuritamiz.

Tana haroratining ko‘tarilishi inson organizmining infeksiyaga qarshi kurashayotganidan dalolat beradi. Bunday holat ko‘pincha O‘RVI (o‘tkir respirator virusli infeksiyalar) va gripp tufayli yuzaga keladi. Boshqacha aytganda, isitma organizmning unga kasallik qo‘zg‘atuvchisi kirishiga qarshi ko‘rsatadigan himoya reaksiyasidir. Agar bola 38 °C gacha bo‘lgan haroratni yaxshi ko‘tara olsa, o‘zini tetik va normal his qilayotgan bo‘lsa, uni pasaytirmagan ma’qul, chunki bu organizmga o‘zi kurashish imkonini beradi. Bunda butun tana, jumladan peshona, qo‘l-oyoqlarning harorati ko‘tarilgan bo‘ladi.

Odam tanasi normal haroratda tabiiy ravishda interferon ishlab chiqaradi va u viruslarni zararsizlantiradi. Interferonning eng yuqori darajasiga ikkinchi-uchinchi sutkada erishiladi. Shu sababli, shamollash ko‘pincha aynan uch kundan so‘ng o‘tib ketadi.

Bunda ortiqcha issiqlik qon tomirlarining kengayishi va tanani sovutadigan kuchli ter ajralishi orqali chiqarib yuboriladi. Shu tarzda, organizm isitmani o‘z-o‘zidan yengib o‘tadi.

«Oq isitma»da bu mexanizmda buzilish ro‘y beradi. Bolaning tanasi va boshi qiziydi, oyoq va qo‘l kaftlari, ba’zida peshonasi esa sovuq bo‘lib qoladi. Bolaning rangi oqaradi va uni titroq bosadi. Bu holat tomirlar kengayish o‘rniga torayishi va terlash to‘xtashi tufayli yuzaga keladi. Natijada spazm paydo bo‘ladi, shu sababli qo‘l va oyoqlar soviy boshlaydi.

Buning xavfli tomoni shundaki, issiqlik yo‘qolmay, aksincha tanada to‘planib, isitma ko‘tariladi. Bola organizmidagi jarayonlar kattalarga nisbatan tezroq kechadi, shuningdek, ularda termoregulyatsiya (issiqlikni boshqarish) ham yetarli darajada rivojlanmagan. Shu sababli, bolalarda salbiy oqibatlar kattalarga qaraganda ancha ertaroq yuzaga kelishi mumkin.

«Oq isitma» alomatlari:

• Bolaning nafas olishi qiyinlashadi, yurak urishi tezlashadi;
• Burun-lab uchburchagi, lablar va tirnoqlar ko‘karadi;
• Teri "marmarsimon" tus oladi;
• Alahsirash paydo bo‘lishi mumkin;
• Bola bosh og‘rig‘idan shikoyat qiladi;
• Qo‘llari, oyoqlari, ba’zida peshonasi sovuq, boshining orqa qismi esa issiq bo‘ladi;
• Bola bezovtalanadi yoki aksincha - kuchli holsizlik paydo bo‘ladi.

«Oq isitma» «qizil isitma»ga qaraganda og‘irroq kechadi. Bunday haroratni tushirish qiyin bo‘lib, intoksikatsiya kuchayib boradi va yengillashish sezilmaydi.

1. Bolaga ko‘p miqdorda suyuqlik ichiring.
2. Qo‘l-oyoqlarini yumshoq sochiq yoki qo‘llaringiz bilan ehtiyotkorlik bilan ishqalab isiting. Oyoqlariga issiq paypoq kiydiring. Faqat paypoqning rezinkasi oyoqni qisib qo‘ymasligiga e’tibor bering.
3. Oyoqlari ostiga issiq grelka yoki iliq suv solingan idish qo‘yishingiz mumkin.
4. Agar bu choralar yetarli bo‘lmasa, isitma tushiruvchi dori bering.

Simobli shisha termometrdan foydalanmaslik kerak, ayniqsa bolalarning haroratini o‘lchashda, chunki doimo uning sinib ketish xavfi mavjud.
Hozirgi kunda elektron va infraqizil termometrlar, pirometrlar kabi zamonaviyroq usullar bor. Ko‘pchilik bilmasligi mumkin, ammo aniq natija olish uchun bu asboblar ham oddiy simobli termometr kabi qo‘ltiq ostida xuddi shuncha vaqt, ya’ni 5 daqiqa turishi lozim.

Sog‘lom bola o‘z-o‘zidan xavfli darajagacha isib ketmaydi. Biroq, uni noto‘g‘ri harakatlar orqali tashqaridan isitib yuborish mumkin. Misol uchun, "terlasin deb ko‘rpaga o‘rab qo‘yish". Ayniqsa, xonadagi harorat 23°C dan yuqori bo‘lsa, bunday qilish juda xavflidir.

Yana nimalar mumkin emas:

1. Subyektiv jihatdan bola qattiq sovqotayotgandek tuyuladi. Ammo bu aslida unday emas. 38 darajadan yuqori haroratda sovuq qotish mumkin emas, aksincha, issiq ko‘rpa yoki bir necha qavat kiyim haroratning yanada ko‘tarilishiga sabab bo‘ladi. Tananing asosiy qismi salqin, qo‘l-oyoqlar esa issiq bo‘lishi lozim.
2. Bolaning yoshiga mos dori dozasini oshirib yubormang. Isitma tushiruvchi dorilar haroratni bir zumda pasaytirmaydi. «Oq isitma» paytida qon tomirlar spazmi tufayli bu jarayon yanada uzoqroq davom etadi. Bolaga dori berganingizdan keyin 15-20 daqiqa o‘tgach, haroratni o‘lchashingiz mumkin. Bolaning ahvolini 2 soatdan so‘ng tekshirib ko‘ring.
3. Shifokor maslahatisiz bolaga spazmolitiklar hamda paratsetamol yoki ibuprofen asosidagi dorilardan tashqari boshqa dorilar berilmasligi lozim. Misol uchun, aspirin bolaning bosh miyasi va jigariga zarar yetkazishi mumkin.
4. Bola xohlamasa, unga ovqat bermang. Ovqatni hazm qilish kasallikni yengishga harakat qilayotgan organizm uchun qo‘shimcha yukdir.
5. Bolaning badanini sirka va aroq bilan artmang — bu moddalar qonga osonlik bilan o‘tib, chaqaloq organizmiga toksik ta’sir ko‘rsatadi.
6. Bolaning badanini sovuq suv bilan artmang va sovuq kompress qo‘ymang. Bunday choralar faqat spazmni kuchaytirib, yurak va miyaga bo‘lgan yukni oshiradi.
7. Bemor bolani qarovsiz qoldirmang. Yuqori haroratda chaqaloqlarda tutqanoq yoki qusish boshlanishi mumkin.

• 3 oylikkacha bo‘lgan bolada 38,5 °C va undan yuqori harorat fonida qo‘l-oyoqlari sovuq bo‘lsa;
• Bir yoshgacha bo‘lgan bolaning harorati 39 °C va undan yuqori bo‘lsa;
• Yorug‘likdan qo‘rqish kuzatilsa;
• Qo‘l-oyoqlar sovuq bo‘lishi bilan birga "g‘oz terisi" yoki terida "marmar" rangli rasmlar paydo bo‘lsa;
• Boshqa xavotirli alomatlar: toshma, nafas olishning qiyinlashuvi, burundan qon oqishi, hushdan ketish, ich ketish, qusish va hokazo;
• Chaqaloqning boshidagi liqildoq bo‘rtib chiqsa;
• Bola qorin, qo‘l yoki oyoqlaridagi og‘riqdan shikoyat qilsa;
• Isitma tushiruvchi dori qabul qilingandan 2 soat o‘tgach, tana harorati yanada ko‘tarilsa. Bu gipertermiya belgisi bo‘lishi mumkin;
• Bolada tutqanoq boshlansa. Bunday holatta chaqaloqning boshini yon tomonga burib, nafas olishini ta’minlash kerak. Tez yordam chaqirish uchun boshqa katta yoshli kishiga murojaat qilish lozim;
• Emizikli bolada isitmalash fonida suvsizlanish paydo bo‘lsa: siyishlar soni kamayib, liqildoq cho‘kib qolsa, bola ko‘z yoshisiz yig‘lasa. Bunday holatda darhol tibbiy yordam zarur;

• Bolaning yoshidan qat’i nazar, harorat 4 kundan ortiq 38-38,5 darajada saqlanib qolsa.

  To‘g‘ri ko‘rsatilgan yordam asoratlar xavfini kamaytiradi.