Avvaliga biz chaqalog‘imizning birinchi tishlari chiqishini sabrsizlik bilan kutamiz. Keyin esa ularni sinchiklab parvarish qilamiz va bolaga gigiyena ko‘nikmalarini o‘rgatamiz. Ammo kutilmaganda, endigina chiqqan oppoq tishda dog‘ yoki hatto haqiqiy teshik paydo bo‘lganini sezamiz. Bunday vaziyatda nima qilish kerak? Sizga sut tishlarini davolash kerakmi, bu jarayon qanday kechadi va agar bola stomatologdan qo‘rqsa, nima qilish lozimligi haqida so‘zlab beramiz.
Sut tishlari yoki doimiy tish bo‘lishidan qat’i nazar, davolanishga muhtoj bo‘lsa, albatta davolash lozim. Ha, ayrim ota-onalar sut tishlari baribir erta-yu kech tushadi, deb hisoblab, ularni davolashga vaqt va mablag‘ sarflashning hojati yo‘q, deb o‘ylashadi. Biroq bu noto‘g‘ri fikr.
Agar sut tishlari o‘z vaqtida davolanmasa, og‘riy boshlaydi, tish og‘rig‘i esa juda azobli. Faqat shu sababning o‘zi ham bolani kariyesning dastlabki belgilari paydo bo‘lishi bilanoq tish shifokoriga olib borish uchun yetarli. Ammo boshqa sabablar ham bor.
Sut tishlari muhim vazifalarni bajaradi: ular bolaning ovqatni chaynashiga yordam beradi, to‘g‘ri tishlovni shakllantirishda ishtirok etadi va kelajakdagi doimiy tishlar uchun joy tayyorlaydi. Agar sut tishi yemirilib ketsa, uni, ehtimol, olib tashlashga to‘g‘ri keladi. Bu esa bolaning tish qatori, tishlamasi va hatto so‘zlashuvida muammolarga olib kelishi mumkin.
Sut tishi og‘rimagan taqdirda ham, kariyes organizmda doimiy infeksiya manbai hisoblanadi. Yallig‘lanish atrofdagi to‘qimalarga tarqalib, abssess yoki pulpit kabi jiddiyroq asoratlarga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, sut tishi tagida doimiy tish shakllangan bo‘ladi va agar kariyes davolanmasa, yangi tish kasallik tug‘diruvchi bakteriyalar muhitida o‘sishga majbur bo‘ladi. Ya’ni, u milkdan chiqishi bilanoq yemirila boshlashi mumkin. Shu sababli, tish shifokoriga o‘z vaqtida murojaat qilish va sut tishlarini davolash nihoyatda muhimdir.
Sut tishlari kariyesga uchrashga ko‘proq moyil bo‘ladi.
Birinchidan, ularning emali doimiy tishlardagiga qaraganda yupqaroq va yumshoqroq bo‘ladi. Bu esa bakteriyalarning tishga osonroq kirib, uning tuzilishini buzishiga imkon yaratadi.
Ikkinchidan, bu yoshdagi bola hali tishlarini to‘g‘ri tozalashni doim ham uddalay olmaydi. U tozalash qiyin, ya’ni karash to‘planadigan joylarni o‘tkazib yuborishi mumkin. Agar ota-onalar bu jarayonni nazorat qilmasa, bakteriyalar bemalol ko‘payadi va tish kariyesi tez rivojlanadi.
Erta kariyes paydo bo‘lishining yana bir sababi ovqatlanishdir. Kichkina bolalar tez-tez shirin yoki uglevodli mahsulotlar - meva pyurelari, pechene, sharbatlarni tamaddi qilishadi. Shakar esa bakteriyalarning ko‘payishiga va tish emalining yemirilishiga olib keladi. Kechqurun bola aralashma yoki sut ichib, tishlarini tozalamasdan uxlab qolishi mumkin, bu ham kasallik qo‘zg‘atuvchi mikroorganizmlarning ko‘payishi uchun qulay sharoit yaratadi.
Bundan tashqari, ayrim bolalarda tish kariyesiga irsiy moyillik bor: tish emali zaif bo‘lib, uning kislotaga chidamliligi past bo‘ladi.
Erta yoshdagi bolalarda sut tishlarini davolash tishning qay darajada shikastlanganiga bog‘liq bo‘ladi.
Masalan, kariyesning dastlabki bosqichida, tishda oq bo‘rsimon dog‘ paydo bo‘lganda, bormashina qo‘llanilmasdan davolash imkoniyati mavjud. Zararlangan joyga maxsus reminerallashtiradigan eritma yoki gel surtiladi. Bu vosita emal g‘ovaklariga singib, uning keyinchalik yemirilishining oldini oladi.
Agar kariyes chuqurroq tarqalib, dentinni shikastlagan bo‘lsa, zararlangan to‘qimalarni olib tashlash va tishni plombalash zarur bo‘ladi. Bormashina yordamida davolash jarayoni odatda og‘riqsizlantirish (anesteziya) qo‘llanilishini talab etadi.
Ko‘pincha 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarda mahalliy og‘riqsizlantirish (anesteziya) qo‘llaniladi. Milkka gel yoki sprey ko‘rinishidagi anestetik surtiladi. Natijada, bu joydagi to‘qimalarning sezuvchanligi pasayadi va bola muolaja paytida o‘zini qulay his etadi. Kattaroq yoshdagi bolalarga shifokor og‘riq qoldiruvchi dori in’eksiyasini qo‘llashi mumkin, ammo 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarda, odatda, in’eksion anesteziya qo‘llanilmaydi.
Umumiy og‘riqsizlantirish (anesteziya) muolajani to‘liq og‘riqsiz va kichkintoy uchun deyarli sezilmaydigan qiladi. Bu turdagi og‘riqsizlantirish quyidagi hollarda qo‘llaniladi:
Umumiy og‘riqsizlantirish ko‘pincha ingalyatsion usul bilan amalga oshiriladi. Bola dori moddani nafas olish orqali qabul qiladi va asta-sekin uyquga ketadi. Ba’zi hollarda anestetikni vena orqali yuborish ham mumkin, lekin bolalar uchun bu ko‘proq istisno holat hisoblanadi.
Davolash paytida anesteziolog bolaning ahvolini nazorat qiladi. Tish bilan olib boriladigan muolajalar tugagach, anestetik berish to‘xtatiladi va bola asta-sekin uyg‘onadi. Bola to‘liq hushiga kelgunga va organizmning asosiy funktsiyalari tiklanguncha tibbiy nazorat ostida qolishi lozim.
Bolani davolanishga oldindan tayyorlash maqsadga muvofiq. Tish davolash mavzusidagi ertaklarni o‘qib berish yoki multfilmlarni (masalan, tishi og‘riyotgan timsoh haqidagi) ko‘rish, so‘ngra bu haqda suhbatlashish mumkin.
O‘yinchoq misolida shifokorning tishlarni qanday davolashini ko‘rsatib, o‘yin qahramonining tish og‘rig‘i va davolanishdan so‘ng undan xalos bo‘lishi haqida qiziqarli hikoya o‘ylab topish mumkin.
Eng yaxshisi, oldindan tish shifokori xonasiga tashrif buyurib, shifokor bilan tanishish imkoniyatini topish. Kichkintoyingiz stomatologik kresloda o‘tirib, odatda bolalar stomatologiyasida mavjud bo‘lgan o‘yinchoqlar bilan o‘ynab tursin.
Xotirjamlikni saqlash va ijobiy natijaga erishishga intiling. Bolalar tish shifokorlari eng injiq va qo‘rquvga tushgan kichkina bemorlarga qanday munosabatda bo‘lishni bilishadi. Shifokor bolaning davolanishi qulay va og‘riqsiz bo‘lishi uchun barcha zarur choralarni ko‘radi.
4,6
